قیام خونین 17 شهریور گرامی باد
امام خمینی(ره): قیام ۱۷ شهریور از ایام الله است که ملت ایران یاد آن را زنده نگه می دارد
قیام خونین ۱۷ شهریور که به فرموده امام خمینی (ره) جمعه سیاه نام گرفت، روز مقاومت و مجاهدت باشکوه و خونین مردم مسلمان در برابر طاغوت و نقطه عطفی در تعیین مسیر انقلاب اسلامی ایران بود.
در تاریخ پرافتخار ایران اسلامی، روزهای فراموش نشدنی بسیاری به ثبت رسیده که گواه اثرگذاری خون‌های پاک شهدا در جان گرفتن نهال انقلاب اسلامی و به ثمرنشستن آن است، شهدای والامقامی که تا آخرین قطره خون خود پای عهد و پیمان‌شان ایستادند تا انقلاب اسلامی به پیروزی برسد و ثمره آن کام ملت ایران و آزادی‌خواهان جهان را شیرین کند.
قیام خونین یوم‌الله هفدهم شهریور سال ۱۳۵۷ یکی از روزهای سرنوشت‌ساز نهضت اسلامی ملت ایران است که مردم انقلابی و خسته از ظلم و فساد رژیم ستم‌شاهی پهلوی به خیابان آمدند و با نثار جان خویش در تاریخ انقلاب اسلامی ایران ماندگار شدند. در این روز بزرگ، ملت همیشه در صحنه ایران اسلامی به میدان آمدند و سینه‌های خود را در برابر گلوله‌های ستمگران سپر کردند و عاشورایی دیگر آفریدند.
شهدای عزیز هفدهم شهریور، شجاعانه در برابر گلوله‌های دژخیمان خودفروخته رژیم منحوس و دست‌نشانده پهلوی ایستادند تا با فداکاری خویش، فریاد اسلام‌خواهی و عدالت‌طلبی مردم آزاده ایران اسلامی را به گوش جهانیان برسانند و با رسوا کردن حکومت ستم‌شاهی و ضددینی پهلوی و حامیان استکباری آن، دین خود را به میهن خویش ادا کنند و رستگار شوند.
۱۷شهریورماه یادآور ایثار و دلاوری مردان و زنانی است که با نثار خون خود، میدان ژاله را میدان تحقق دلاورمردی و رشادت‌های تاریخی و تاریخ‌ساز خود کردند که تا روزگار باقی است نام آن‌ها بر تارک تاریخ این مرز و بوم به عنوان نگهبانان انقلاب اسلامی و پیشگامان و پیشتازان فجرآفرین ۵۷ خواهد درخشید.
آنچه در جمعه سیاه سال ۵۷ گذشت
حادثه تظاهرات ۱۷ شهریور که به جمعه سیاه معروف شد، به واقعه کشتار تظاهرکنندگان در محلات فقیرنشین جنوب تهران و نیز میدان ژاله، توسط نیروهای نظامی ارتش شاهنشاهی گفته می‌شود که در هفدهم شهریور ۱۳۵۷ و در جریان ناآرامی‌هایی که به پیروزی انقلاب ایران در این سال انجامید، رخ داد.
تنها چند روز پس از واقعه آتش‌سوزی سینما رکس آبادان در ۲۸ مرداد ۱۳۵۷، دولت جمشید آموزگار که با شعار دولت فضای باز سیاسی روی کار آمده بود، مجبور به استعفا شد و در روز ۴ شهریور، محمدرضا پهلوی از جعفر شریف‌امامی که فرزند روحانی و رئیس مجلس سنا بود و به برخی مخالفت‌ها با دولت هویدا مشهور بود، دستور داد تا دولتی با شعار آشتی ملی تشکیل دهد.
اندکی بعد و در روز سیزدهم شهریور، راهپیمایی بزرگ عید فطر در تپه‌های قیطریه تهران، تبدیل به تظاهرات بر ضد حکومت شاهنشاهی شد. به دنبال این تظاهرات، ناآرامی‌های دیگری نیز تا روز شانزدهم شهریور به وقوع پیوست.
دعوت‌کننده اصلی راهپیمایی روز ۱۷ شهریور، روحانی به نام علامه یحیی نوری بود. این فرد از مبارزان بر ضد نظام شاهنشاهی بود که به صورت انفرادی عمل می‌کرد و ساکن اطراف میدان ژاله بود. از اولین ساعات صبح روز جمعه، مردم برای شرکت در راهپیمایی و نماز جمعه به امامت علامه یحیی نوری راهی میدان ژاله شدند، غافل از آنکه از ساعت ۶ صبح، حکومت نظامی توسط فرماندار تهران ارتشبد غلام‌علی اویسی اعلام و در حال اجرا بوده و اجتماع بیش از سه نفر نیز ممنوع بود. اعلام دیرهنگام حکومت نظامی (ساعت ۶ صبح همان روز) از دلایل شلوغی این تظاهرات بود.
فرماندهان نظامی ابتدا چند بار با بلندگو از مردم خواستند که متفرق شوند و وقتی با بی‌تفاوتی مردم روبه‌رو شدند، به سوی آنان آتش گشودند. گلوله‌باران توسط نظامیان، برای چند دقیقه بیشتر به طول نیانجامید.
ژاله به رنگ خون
فرمانداری نظامی تهران، آمار ۸۷ کشته و ۲۵۰ مجروح را تایید کرد اما مخالفان حکومت، اعلان کردند که در این روز بیش از ۴۰۰۰ نفر کشته شده‌اند و تعداد کسانی که فقط در میدان ژاله جان باخته‌اند ۵۰۰ نفر بوده است. سال‌ها بعد عمادالدین باقی طی تحقیقی با توجه به دسترسی‌اش به آمار بنیاد شهید انقلاب اسلامی و منابع دیگر، تعداد کشته شدگان ۱۷ شهریور را ۸۸ نفر ذکر می‌کند که ۶۴ نفر آن‌ها در میدان ژاله کشته شدند.
پیامدهای قیام ۱۷ شهریور
واقعه خونین ۱۷ شهریور دارای پیامدهایی نیز بود که در نهایت این پیامدها به کمک پایه‌ریزی انقلاب اسلامی آمد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به تردید و تزلزل در اراده رژیم در رویارویی با ملت، آغاز پایان کار رژیم شاهنشاهی ایران، تزلزل ارتش، تعمیق شکاف بین مردم و حکومت پهلوی، تشدید سردرگمی آمریکا در برابر مسائل ایران و عمیق شدن جدایی میان ملت و حکومت شاهنشاهی اشاره کرد.
بی‌تردید، قیام ۱۷ شهریور را می‌توان به عنوان یکی از نقاط عطف مبارزات ملت مسلمان ایران علیه رژیم پهلوی دانست. ابعاد عظیم کشتار و سرکوب مردم بی‌گناه در این روز باعث شد تا انقلابیون و رهبران آن‌ها در حرکت خود مصمم‌تر شوند و در این بین رهبری مدبرانه حضرت امام خمینی (ره) نقش به سزایی داشت.
حمایت‌های سران به اصطلاح دموکرات آمریکا از رژیم پهلوی در سرکوب مبارزان نیز باعث شد تا ادعاهای به اصطلاح حقوق بشری و دموکراتیک آن‌ها در بین مردم رنگ ببازد و ماهیت اصلی آنان برای مردم ایران هرچه بیشتر نمایان شود. در مجموع باید گفت قیام خونین ۱۷ شهریور عاملی موثر در تشدید مبارزات مردمی و تسریع در سقوط رژیم پهلوی به شمار می‌رود.
